مناقب الامام علی بن ابی طالب«مناقب علی بن ابی طالب علیه السلام» از آثار مهم ابن مغازلی است که به ویژه بین شیعیان متداول بوده و کسانی چون ابن بطریق حلی در خصائص و عمده ، اربلی در کشف الغمة ، ابن طاوس در الطرائف ، علامه حلی در نهج الحق و مجلسی در بحار الانوار در سطح وسیعی از آن بهره گرفته‌اند. ۱ - خصوصیات کتاب۱- این کتاب حاوی مناقب بزرگ و مشهوری در باره امیرالمؤمنین -علیه‌السّلام- می‌باشد. مناقبی چون حدیث غدیر ، حدیث منزلت ، حدیث طیر ، حدیث مدینة العلم و... ۲- روایات موجود در این کتاب از بزرگان و اعلام حدیث و ثقات ایشان نقل گشته است. ۳- روانی تعبیر و کلمات در ذکر سلسله سند و... از دیگر ویژگی‌های این اثر شریف است. ۴- احادیث مرسله در این کتاب بسیار نادر است که این خود عامل مهمی در اطمینان یافتن به محتویات آن به شمار می‌رود. ۵- سند برخی از احادیث این کتاب به ائمه طاهرین -علیهم‌السّلام - مانند ابو الحسن علی بن موسی الرضا -علیه الصلاة و السلام- منتهی می‌شود. ۲ - انگیزه تالیفمؤلف می‌نویسد: چون دوستی اهل بیت پیامبر و چنگ زدن به ریسمان ولایت ایشان را تنها روش و راه مستقیم یافتم، به اندازه شناخت خویش به جمع آوری فضائل ایشان از آیات قرآنی و فرمایشات نبوی و نیز ذکر معجزاتی که از جانب ایشان بروز کرده است پرداختم، تا بدین وسیله برای روز بازگشت ذخیره‌ای فراهم آورم و امید نجات داشته باشم. ۳ - ترتیب کتابکتاب با خطبه‌ای در ستایش پروردگار و با عباراتی برگرفته از کتاب شریف نهج البلاغه و نیز سلام و صلوات بر پیامبر و خاندان گرامی، به ویژه امیرالمؤمنین -علیه‌السّلام- و امام حسن و امام حسین -علیهما السلام - و دیگر ائمه هدات -علیهم‌السّلام- آغاز می‌شود. تعابیر زیبا و بلندی که مؤلف به کار می‌برد نشانگر علاقه و شناخت عمیق وی نسبت به این خاندان پاک است. سپس به ذکر شجره نامه علی علیه‌السّلام و نام مادر گرامی ایشان و نیز محل تولدشان می‌پردازد. در ادامه کنیه‌های ایشان و پس از آن به زمان شهادت ایشان را یادآور می‌شود. در بخش دیگر روایاتی را که در باب تقدم اسلام امیرالمؤمنین -علیه‌السّلام - فراهم آورده و سپس به ذکر احادیث مهمی چون حدیث غدیر ، حدیث منزلت ، حدیث طیر ، حدیث مواخاة ، حدیث مدینة العلم ، حدیث رجوع الشمس و غیره می‌پردازد. در لابلای روایاتی که به ذکر مناقب خاصه امیرالمؤمنین می‌پردازد، روایاتی در منقبت و فضل سایر اهل بیت -علیهم‌السّلام- نیز فراهم آمده است، از جمله حدیث ثقلین، حدیث سفینة ، حدیث مباهله و غیره. همچنین آیاتی را که در فضل علی بن ابی طالب -علیه‌السّلام -و اهل بیت -علیهم‌السّلام - نازل شده یادآور می‌شود آیاتی نظیر مودت ذوی القربی ، آیه تطهیر ، آیه ولایت و غیره. در ادامه به بیان جریان ازدواج پیامبر اکرم-صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم -با حضرت خدیجه -سلام‌الله‌علیها -و خطبه جناب ابو طالب در مراسم تزویج ایشان و نیز تاریخ وفات حضرت خدیجه و غیره پرداخته شده است. در این قسمت دو روایت نقل شده مبنی بر اینکه اولین مسلمان خدیجه -سلام‌الله‌علیهم -بوده است. مؤلف بخش دیگری از کتاب را به بیان فضائل فاطمه زهرا -سلام‌الله‌علیها- و جایگاه ایشان نزد پدر بزرگوارشان اختصاص داده و روایاتی را در باب محبت پیامبر اکرم -صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم- نسبت به حسنین -علیهما السلام -و نیز خبر شهادت امام حسین -علیه‌السّلام- ذکر کرده است. ۴ - ترجمهاین اثر توسط سید محمد جواد مرعشی نجفی به فارسی ترجمه و در سال ۱۳۹۷ ق در قم منتشر شده است. ۵ - اهداء کتابمؤلف این کتاب را به یکی از بزرگان زمان خود که نسبت به خلوص اعتقاد وی به ولایت اهل بیت -علیهم‌السّلام -اعتقاد داشته است اهداء نموده است و از بزرگان معاصر وی کسی را جز شرف الدین ابو القاسم علی بن طراد بن محمد بن علی زینبی هاشمی عباسی (۵۳۸- ۴۶۲ ق) سراغ نداریم. وی حدود ۲۱ سال با مؤلف این کتاب هم عصر بود. ۶ - نسخه‌های کتاب۱- نسخه کتابخانه میر حامد حسین در لکنهو که ظاهرا نسخه کاملی نیست. ۲- نسخه کاملی که در کتابخانه بزرگ اسلامی طهران وجود دارد. میکروفیلم‌های این نسخه در دانشگاه تهران به شماره ۴۲۰۶ و ۴۲۰۷ نگهداری می‌شود. این کتاب در سال ۱۳۹۴ ق یک بار به کوشش محمد باقر بهبودی و با مقدمه آیت‌الله مرعشی نجفی در تهران و بار دیگر در ۱۴۰۰ ق در بیروت به چاپ رسیده است. [۱]
دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، مدخل: ابن مغازلی .
[۲]
دائرة المعارف تشیع، ج۱، مدخل ابن مغازلی.
۷ - پانویس
۸ - منبعنرم افزار گنجینه روایات، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |